Wychowanie jako wymagający proces, zarówno dla dziecka jak i rodzica

Wychowanie dziecka to piękny, ale i odpowiedzialny proces, z którym wiążą się niekiedy sytuacje trudne, wymagające odpowiednich reakcji ze strony opiekunów. To zupełnie zrozumiałe, że rodzice poszukują wskazówek odnośnie tego jakie kroki podjąć, aby móc w jak najlepszy sposób wspierać swoje pociechy na kolejnych etapach rozwoju. Jak motywować do właściwych zachowań? Jak sprawić, aby maluch wyrósł na szczęśliwego, dorosłego człowieka? Zastanówmy się jak w procesie wychowawczym zadbać o dziecko, jak i o rodzica.

            Nasze wsparcie może mieć miejsce już wtedy, gdy zauważymy, że dziecko stara się zrobić coś lepiej niż zawsze, jest bardziej pomocne, staranne. Wzmacniamy wówczas sam fakt podjęcia takiego wysiłku. Udzielajmy pochwały od razu po zauważeniu danego zachowania. Dzięki temu zwiększymy również szansę na to, że
w wyniku obserwacji konsekwencji danego czynu inne dzieci, być może rodzeństwo, również będą go częściej podejmować. Jeszcze lepszą formą wzmocnienia, ale i okazją na rodzinne spędzenie czasu jest wspólna aktywność. Nie ma nic bardziej atrakcyjnego dla dziecka niż spacer, granie w gry planszowe lub oglądanie bajki czy filmu
z rodzicem. Jeśli mamy trudność z motywowaniem dziecka do konkretnej czynności, np. do odrabiania lekcji to z pomocą przychodzi nam zasada Premacka, określana inaczej „zasadą babci”. Polega ona na tym, że zadanie przyjemne dla dziecka, sprawiające mu radość pozwala na wzmocnienie podjęcia zadania mniej pożądanego. W praktyce oznacza to, że dziecko będzie mogło, np. pograć na komputerze jak odrobi pracę domową. Najpierw powinno, więc wykonać zadanie mniej dla niego atrakcyjne po to, aby otrzymać gratyfikację
w postaci ulubionej aktywności.

            Nie zapominajmy, że wychowywanie to nie tylko dostarczanie dziecku wzmocnień. Podstawą tego procesu jest zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i możliwość rozmowy
o trapiących problemach.  Rodzice niekiedy chcąc zadbać jak najlepiej o wszechstronny rozwój swojego dziecka, już od najmłodszych lat umożliwiają mu udział w różnych zajęciach dodatkowych. Są to z pewnością pożądane aktywności jednak miejmy również na uwadze potrzeby i możliwości naszego dziecka. Być może warto zrezygnować z dodatkowej lekcji nowego języka na rzecz wspólnego spędzenia czasu lub zwykłego odpoczynku. Dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym są mocno obciążone różnymi wzywaniami, obowiązkami
i bodźcami. Pozwólmy, więc im na chwilę wytchnienia
w spokojnym domowym środowisku, gdzie można porozmawiać oraz odreagować ciężki dzień.
Nie zmuszajmy dziecka do każdorazowego spędzania czasu tak jak my byśmy sobie tego życzyli, pozwólmy dokonać wyboru, dajmy młodemu człowiekowi możliwość decydowania, oczywiście w miarę możliwości.

            Wychowanie to również umiejętne wyznaczanie granic i sumienność w ich respektowaniu. Dzieci lubią przewidywalność, czują się bezpiecznie, jeśli zasady są jasno określone. Pozwólmy, więc dziecku na eksplorowanie, dajmy przyzwolenie na doświadczanie nowych sytuacji i tym samym doskonalenie swoich umiejętności. Określmy dokładnie jakie zachowania nie będą przez nas akceptowane i z jakiego powodu, np. wyjaśnijmy, dlaczego stanowczo odmawiamy propozycjom zabawy przy ruchliwej ulicy. Pamiętajmy, że to my jesteśmy wzorem do naśladowania, czy to dla malucha czy dorastającego nastolatka, chociaż mogłoby się niekiedy wydawać inaczej. Nasze nawyki i metody postępowania są przez nich bacznie obserwowane i w najmniej oczekiwanym momencie „wykorzystywane”. Bądźmy dla dzieci właściwym przykładem.

Dużo mówi się o potrzebach dzieci, to zrozumiałe. Jednak nie należy zapominać o tym, że rodzic także ma swoje potrzeby i prawa. Przede wszystkim ma prawo do niewiedzy, nie musi znać odpowiedzi na wszystkie pytania i trudności. Ma prawo powiedzieć, że jest zmęczony
i potrzebuje chwili odpoczynku. Ma prawo poprosić o pomoc i wsparcie. To właśnie świadczy o świadomości rodzica, o jego odpowiedzialności i dojrzałości. Na pokładzie samolotu rodzice najpierw proszeni są o założenie maseczek tlenowych sobie, a następnie dzieciom. Nigdy odwrotnie, dlaczego? W przeciwnym razie rodzic, który sam nie ma już siły, z pewnością nie pomoże ani dziecku ani sobie. Zadbajmy, więc
o siebie jako rodzica i jako człowieka.

            Wychowanie to z pewnością długi i wymagający proces. Wymagający dla dziecka, ponieważ jest postawione przed koniecznością przyswojenia wielu nowych zasad, umiejętności i zachowań. Wymagający także dla rodziców, gdyż wyzwania jakie przed nimi stoją niekiedy przerastają ich możliwości, chociaż robią co w ich mocy, aby wychować swoje dziecko najlepiej jak potrafią. Drogi Rodzicu! Jesteś dla swojego dziecka kimś wyjątkowym, jedynym i niepowtarzalnym. Kocha cię bezgranicznie, chociaż czasami nie potrafi tego okazać. Bądź więc dla swojego dziecka wsparciem i reaguj na jakiego potrzeby, aby mogło z sukcesem przebrnąć przez kolejne etapy rozwoju.

„By wierzyć w siebie, muszę mieć kogoś, kto we mnie uwierzy”

S. Garczyński

mgr Kamila Warzecha

A. Kołakowski i A. Pisula. (2011). Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. GWP: Sopot.

M. Suchowierska, P. Ostaszewski, P. Bąbel. (2012). Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania. GWP: Sopot.